Wiele chorób, tych nie wynikających z infekcji, autoimmunologicznych, wielonarządowych wynika tak na prawdę z tzw. rozszczelnienia jelita. Czynniki pochodzące z jedzenia, pojawiające się w jelicie, doprowadzają do tzw. rozszczelnienia jelita.
Bakterie
Mogą sprawić to też normalnie występujące tam bakterie. Zazwyczaj pozostające w świetle jelita. Tworzą tzw. mikrobiom, czyli zbiór różnych bakterii jelitowych pozostających w relacjach symbiotycznych z człowiekiem. Żyją tam, lecz nie szkodzą człowiekowi, a nawet są konieczne dla zdrowego funkcjonowania całego organizmu.
Jak więc mogą sprawić problemy? Gdy przenikną barierę, w wyniku rozrostu lub infekcji, mają dostęp do tkanek. Wykrywa je tzw. GALT (ang. Gut-Associated Lymphoid Tissue), czyli układ odpornościowy związany z jelitami. W efekcie wywołują stan zapalny. Konsekwencją (jak już pisałem) jest nieszczelne jelito.
Ma to miejsce prawdopodobnie w nieswoistym zapaleniu jelit IBD. Taki rozrost bakterii, zagrażający zdrowiu, nazywa się SIBO (zng. small intestinal bacterial overgrowth). Układ odpornościowy reaguje zabijaniem nadmiaru bakterii.
Taki sam efekt mogą wywołać pojedyncze infekcje bakteryjne wywołane nieświeżym jedzeniem. Tym razem jest to naturalna reakcja na szkodliwy patogen. Dzięki temu komórki odpornościowe z tkanek osłoniętych jelitem, mogą przeniknąć do światła jelita i pokonać atakujące bakterie.
Dieta
Inną drogą rozszczelnienia jelita jest tzw. szlak zonuliny. Zonulina jest wydzielana w reakcji na czynnik dietetyczny, taki jak białka glutenu. Co jeszcze wywołuje ten efekt jest opisane tutaj.
Problemem jest to, że powstała nieszczelność jelita umożliwia przedostanie się do tkanek i krwi niestrawionych resztek jedzenia. Konkretnie chodzi tu głównie o niestrawione białka (gluten i lektyny strączkowych, kazeina mleka krowiego) lub węglowodany (laktoza mleka). Wywołanie konkretnej choroby wynika z kombinacji określonej podatności genetycznej i czynnika sprawczego, który przenika z jedzenia przez barierę jelitową (dietetycznego lub bakteryjnego).
Źródło
Jednak absolutnym wymogiem, bez którego nie powstanie choroba, jest rozszczelnienie połączeń ścisłych pomiędzy komórkami jelitowymi. Warto pamiętać, że czynniki dietetyczne przestają być problemem, gdy sprawne jest trawienie, szczególnie białek w żołądku. Niestety gliadyna nie jest dobrze trawiona, nawet przy wydajnym trawieniu innych białek, więc zawsze może wywierać negatywny wpływ na jelito i wywołać jego nieszczelność. Ogólnie rzecz biorąc gluten, co by się nie zrobiło, zawsze jest zagrożeniem.
Przepuszczanie bariery, czynnik genetyczny i dietetyczny, prowadzą do poniższych chorób. Trzeba podkreślić, że w przypadku niektórych zostało to wykazane (celiakia, cukrzyca), lecz w większości dowody są czysto obserwacyjne i wiadomo tylko tyle, że defekt występuje jednocześnie z chorobą, lecz nie wiadomo, czy jest to bezpośrednia przyczyna, czy skutek. Większość z nich to jednak choroby z autoagresji, których przyczyna powinna być taka sama jak w celiakii i cukrzycy typu I.
Dwie drogi
Rozszczelnienie jelita może przebiegać dwiema drogami. Pierwszą jest wpływ cytokin prozapalnych. Powstają one w wyniku infekcji bakteryjnej. Tak samo odbierana jest przez układ odpornościowy zawarty w GALT (ang. Gut Associated Lymphoid Tissue) dysbakterioza jelitowa (zaburzony skład bakteryjny jelita). Może to przebiegać na dwa sposoby, prawdopodobnie występujące równocześnie.
Jedna możliwość to bezpośredni wpływ na białka połączeń ścisłych. Prawdopodobnie odpowiadają za to cytokiny z rodzaju IL. Druga możliwość to oddziaływanie cytokin z rodzaju TNF i IL na cytoszkielet. Ponieważ stan zapalny cechuje się wydzielaniem najróżniejszych cytokin, te dwa procesy nie mogą być rozdzielane. Efekt jest jeden – nieszczelne jelito.
Drugi szlak rozszczelnienia jelita to tzw. szlak zonuliny. Jest on aktywowany prawdopodobnie głównie poprzez czynniki genetyczne oraz działa tylko w jelicie cienkim. Czynniki dietetyczne są opisane gdzie indziej, lecz najważniejszym i najlepiej poznanym jest gluten.
Poniżej lista chorób, które mogą wynikać lub są związane w jakiś sposób z nieszczelnym jelitem.
Autoimmunologiczne:
- celiakia
- cukrzyca typu I
- zapalenie tarczycy Hashimoto
- toczeń rumieniowaty układowy
- zesztywniające zapalenie kręgosłupa
- reumatyzm
- łuszczyca
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby
- syndrom przewlekłego zmęczenia
- stwardnienie rozsiane
- przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna
- niewydolność wielonarządowa
- fibromyalagia
Inne:
- alkoholowe zapalenie wątroby
- nieswoiste zapalenie jelit IBD, choroba Crohn’a
- syndrom jelita drażliwego IBS
- alergie spożywcze
- astma
- kwashiorkor
- schizofrenia
- depresja
- autyzm
- Parkinsona choroba
- nowotwory mózgu, piersi, płuc, jajników i trzustki
Można je podsumować tak: autoagresja, nowotwory, choroby mózgu i jelit.
Podsumowanie:
- Warunkiem powstania wielu chronicznych chorób jest rozszczelnieniu jelita
- Rozszczelnienie jelita wynikać może ze złego składu mikrobiomu, infekcji lub czynnika obecnego w diecie
Literatura:
Fasano, A., 2013. Intestinal Permeability and its Regulation by Zonulin: Diagnostic and Therapeutic Implications. , 10(10), pp.1096–1100.
Suzuki, T., 2013. Regulation of intestinal epithelial permeability by tight junctions. Cellular and Molecular Life Sciences, 70(4), pp.631–659.
Wang, W. et al., 2000. Human zonulin, a potential modulator of intestinal tight junctions. Journal of cell science, 113 Pt 24, pp.4435–4440.
Odenwald, M.A. & Turner, J.R., 2013. Intestinal Permeability Defects: Is It Time to Treat? Clinical Gastroenterology and Hepatology, 11(9), pp.1075–1083.
8 thoughts